Sizlere; "Elçibey'in Bozkurt'u arslanı nasıl yendi" başlıklı makalemde; Azerbaycan'ın ikinci Cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey ve onun bir İngiliz gazeteciye verdiği dillerden düşmeyen cevabın hikayesini anlatmıştım. Bugün de sizlere rahmetle andığımız; Elçibey'in bu duygularını besleyen ana kaynaktan söz edeceğim.

Büyük Türk milliyetçisi Elçibey, her ne kadar Nahçıvan'ın Ordubat İlçesinin Keleki köyünde doğmuş olsa da, babası Kadirgulu Bey, aslen Güney Azerbaycanlıydı. Elçibey'in babası Kadirgulu Bey gibi Seyid Muhammed Hüseyin Behçet de Güney Azerbaycanlıydı. Asıl adı Seyid Muhammed Hüseyin Behçet olan şair, "Şehriyar" adıyla yazdığı şiirleriyle; başta Sovyetler Birliği esaretindeki Türkler olmak üzere bütün Türk Dünyası'na umut ışığı olacaktı.

Muhammed Hüseyin 1906 yılında Türklerin yoğun olarak yaşadığı Tebriz kentinde dünyaya geldi. İran Şahı'nın zulmüyle birlikte de yaşadı. Şehriyar, şiirlerini hem Azerbaycan Türkçesi'nde hem de Farsça olarak yazdı.

İran Türkleri'nden olan Şehriyar'ın babası Mirismail Ağa Hoşgenabi, bir avukattı. İlk öğrenimini doğduğu şehirde tamamlayan şair, Medreseyi Talibiye'de aldığı Arapça ve Arap edebiyatı eğitiminin yanı sıra, Fransızca öğrendi. 1921 yılında Tahran'a gelerek Darül Fünun okulunda tıp eğitimi almaya başladı. 1924 yılında ise aşkının peşinden Horasan'a gitti. 1935 yılında Tahran'a geri dönerek İran Ziraat Bankası'nda çalışmaya başladı.

Şehriyar, 1929 yılında önsözünü dönemin bilinen şairlerinden olan Bahtiyar, Nafisi ve Muhammed Tagi Bahar'ın yazdığı ilk şiir kitabını neşretti. Şiirlerinde şair Hafız, Sadi, Fuzuli, M.P. Vaqif ve M.E. Sabir'den etkilendi. Şair, anadili Türkçe ile kaleme aldığı "Heyder Babaya Selam" şiiri ile Türkiye'de ve Sovyetler Birliği'ndeki Türk Cumhuriyetleri'nde büyük bir üne kavuştu. "Heyder Babaya Selam" şiiri, 76 dile çevrilip, Azerbaycan'da ve Türkiye'de bu şiire nazireler yazıldı.

1951 yılında "Haydar Babaya Selam" şiir kitabını yayımladı. Haydar Baba, köyünün üstünde kurulu olduğu dağın adıydı.

Şehriyar; zalim İran Şahı'nın kaçmasını sağlayan 1979 yılındaki İslam devrimini destekledi. 18 Eylül 1988 günü akciğer iltihabı ve kalp yetersizliğinden tedavi gördüğü Tahran'daki Mehr Hastanesi'nde ruhunu teslim etti. Şehriyar, şu an Tebriz'de Şairler Türbesi olarak anılan anıt mezarda toprağa verildi. Ayrıca şairin ölüm günü olan 18 Eylül, onun anısına, İran'da Millî Şiir Günü olarak kutlanmaya başlandı.

Şehriyar'ın eserleri arasında; Heydar Babaya Selam (Tebriz, 1951), Yad-i ez Heyder Baba (Tahran 1964), Seçilmiş Eserleri (Bakü, 1966), Divanı Türki (Tebriz, 1992), Yalan Dünya, (Bakü, 1993),  Tüm Eserleri (4 cilt, Tahran,1971) dikkat çeker. Aşağıya Ebulfez Elçibey'i de çok etkileyen "El Kimin" şiirini sizlere aktarıyorum:

Şehriyar'ım gözüm yaşı sel kimin,

Garip sen mi vetanında el kimin,

Sevdan üreğimde kara yel kimin,

Heç elden özgeye gardaş olar mı?

Haramzadalardan yoldaş olar mı?

 

Gurt gurtnan dolaşır, itler it inen,

Gurt şikarnan doyar, itler küt inen,

Yanaşmanın goynu dolar pit inen

Heç elden özgeye gardaş olar mı?

Fars, Çin, Urustan yoldaş olar mı?

 

Oğuz Atam bizi görse neyliyer,

Dövüner dizini helak eyliyer,

Yeğin geyze gelir, gönü göynüyer,

Heç elden özgeye gardaş olar mı?

Yılandan, çiyandan yoldaş olar mı?

 

Bed-güman değilem Allah kerimdir,

Turan hayalimdir, etim, derimdir,

Böyyük Asya nece olsa benimdir,

Gurt yuvalarına tilki dolar mı?

Ayıdan, Moskof'tan yoldaş olar mı?

 

Şehriyar'ım, incinmeyin sözüme,

Dost acı danışar dostun özüne

Gah ağlaram, gah vururam dizime

Heç elden özgeye gardaş olar mı?

Hayından, uğrudan yoldaş olar mı?

Suriyeli ve İranlıların nasıl üniversite hocası yapıldığı ortaya çıktı Suriyeli ve İranlıların nasıl üniversite hocası yapıldığı ortaya çıktı

Harun A. Altuntaş

Editör: TE Bilisim