Okullar:
Okul sistemi Eğitim ve Öğretim Bakanı’nın yetkisindedir. Okullara ek olarak, bu bakanlık birkaç teknik Enstitü ve birkaç öğretmen eğitimi sorumluluğundadır. Eğitim bakanlığı tamamının %42 sini yani en yüksek sivil memuru bünyesinde çalıştırmaktadır. Ulusal bütçenin %21 ini almaktadır.
Okul Öncesi Eğitim Dönemi:
Beş yaşındaki çocuklar için hazırlanmış olan bu program ilköğretime girmek için bir hazırlık olarak algılanabilir. Bu dönemde sınav yoktur. Çocuklar direk izleyen döneme alınırlar.
İlkokul Eğitim Dönemi:
Altı yaşından onbir yaşına kadar olan birinci ve beşinci sınıfları kapsar. Bu dönem parasız olmasına karşın epey zorlayıcıdır. Bir sonraki sınıfa geçebilmek için senenin sonunda sınavlar yapılır. Beşinci sınıfın sonunda Öğrenciler ulusal geniş bir sınava alınırlar. Sınavı geçenler bir sonraki döneme alınırlar.
Ortaokul Dönemi:
Bu dönem onbirden onüç yaşına kadar olan altıncı yedinci ve sekizinci sınıfları kapsar. Bir önceki dönem gibi bu dönemde de öğrencilere genel bir eğitim sağlanır. Bu dönemde öğrencilerin yetenekleri ve ilgileri tanınır. Gelecek dönemdeki seçeceği branşa hazırlanır.
Ortaokul (Rehberlik ) Dönemi:
Rehberlik döneminin sonunda öğrenciler bölgesel sınava girerler. Sınavı geçenler ortaöğretim dönemine girmeye uygundur.
Lise Eğitim Dönemi:
Bu dönem dört yıllık bir dönemdir. Ondört yaşından onyedi yaşına kadar olan dokuzuncu onuncu onbirinci ve onikinci sınıfları kapsar. Ortaöğretim dönemi iki ana bölüme ayrılır. İsim olarak Academic / genel ve teknik / mesleki. Her iki branşın seçimi öğrencinin kendine aittir. Academic alan aynı zamanda teorik alan olarak da bilinir. Bu dönemde dörde ayrılır.;
Sosyo-ekonomik, fizik-matematik, edebiyat-kültür ve son olarak deneysel fen.
Teknik / mesleki dalı özellikle teknisyenleri eğitmek için dizayn edildi. Bu dal üçe ayrılır.;
Teknik, ticaret/mesleki ve tarım. Bazı ortaöğretim programlarına girmek için özel konular ve performansa ihtiyaç vardır.Ortaöğretim dönemi süresince her sınıfın sonunda genel sınavlar yapılır.
Eğitim bakanlığı birkaç yıldır yeni bir ortaöğretim sistemine çalışıyor. En son eğitimsel gelişmelerini kullanarak ortaokul döneminin kalitesini yükseltmeyi amaç edinmiştir. Rehberlik dönemini bitiren öğrenciler ortaöğretim dönemine mesleki/teknik yada akademik dalını seçerek devam edebilir.
Uygun olarak Ortaöğretim dönemi üç seneye kısaltıldı. Bu süre içinde Lise diplomasını alması için doksanaltı üniteyi bitirmeleri gerekiyor. Ortaöğretim sonrası eğitime ilgi duyan mezunlar KONKUR adı verilen üniversite giriş sınavına katılmak için hak kazanmak için bir yıllık hazırlanma yılını tamamlamalıdır.
Son olarak bazı noktalara dikkat çekecek olursak;
İlkolarak İngilizce ikinci bir dil olarak yedinci sınıftan itibaren verilir. İkinci olarak özel okulların tekrar açılımı 1988 de karsız enstitü olarak izin verildi. Üçüncü olarak ilk beş yıllık eğitimin zorlayıcı ve ücretsiz olduğu görülüyor. Aynı zamanda kırsal alanda ve şehirde bulunan okullar ve farklı bölgelerde bulunan okullar arasında çeşitli program farklılıkları bulunmaktadır. Dördüncü olarak Eğitim Bakanlığı bazı eğitimsel araştırmaları ve müfredat programının gelişimini denetler. Bakanlık bütün üniversite öncesi eğitim kursları için kitap sağlama sorumluluğu almıştır. Bir yılda 747 kitap basar.
Lise Sonrası Eğitim:
Çoğu Ortaöğretim sonrası eğitimden sorumlu iki bakanlık Kültür ve Lise Eğitimi Bakanlığı, Sağlık ve tıbbi Eğitim Bakanlığı bulunmaktadır.
Bununla birlikte önceden bahsedildiği gibi Eğitim Bakanlığı teknik ve mesleki yüksek enstitüler ve rehber ve ilköğretim öğretmeni eğitimi gibi ortaöğretim sonrası programlar yetki alanı içerindedir.
İlk olarak öğretmen eğitimi hakında basit bilgiler verilecek daha sonra diğer ortaöğretim sonrası programlar tanımlanacaktır.
Öğretmen Eğitimi:
İlkokul ve rehber okul öğretmenleri Eğitim Bakanlığının desteği altında bir çok çeşitli Enstitüde eğitim alırlar. Ortaöğretim öğretmenleri Kültür ve Lise Eğitimi Bakanlığının yetkisi altındaki üniversitelerde eğitilirler. Öğretmen eğitim merkezleri ilkokul ve rehber okul öğretmenleri eğitim Bakanlığı ile birleşmiştir. Bu görevi gerçekleştiren birkaç merkez vardır. Bunlar;
Kırsal Bölge Öğretmeni Yetiştiren Kurumlar:
Kırsal bölgedeki öğretmenlerin eksikliği yüzünden Bakanlık kırsal alanlardaki öğretim yapacak eğitim öğretmenleri için özel enstitüler kurdu. Sekizinci sınıf rehberlik dönemini bitirdikten sonra kırsal alanlardaki okullarda öğretim yapacaklar. Ayrıca yeni bir plan olarak kırsal alanlardaki öğretmenlere Bakanlık conscript gönderecek. Bine yakın conscript doksanlı yıllardan beri kırsal alanlarda çalışmaya başladı.
İlkokul Öğretmeni Yetiştiren Kurumlar:
Lisede onuncu sınıfı bitirdikten sonra öğretmeye ilgi duyan öğrenciler iki yıl süren bu özel öğretmenlik eğitim programına katılırlar. Bu programın mezunları kırsal ve şehirdeki ilkokullarda öğretmeye hak kazanırlar.
Rehber Öğretmen Eğitim Merkezleri:
Altıncı yedinci ve sekizinci sınıflar için kaliteli öğretmenlerin eğitimi amacı için Bakanlık ulusal sınavdan diplomasını alan ve liseden yeni mezun öğrencilerin katıldığı öğretmen eğiten enstitülerde eğitim iki yıl sürelidir. Hem ilkokul hemde rehber eğitimi enstitüleri geniş kurlar sunar. Bu enstitüler ondört streams(branşta) olmaktadır.
Lise Öğretmen Eğitimi:
Ortaokul öğretmenleri Kültür ve Lise eğitimi Bakanlığına katılan üniversite seviyesindeki enstitülerde eğitilirler. Liselerde öğretimi hak etmek için öğretmenler hem akademik hemde teknik branşlarda Bachelor derecesi almak zorundadır. Bu hakkı kazanmak için iki yol vardır;
Birincisi bir alanda Bachelor derecesi almak Diğeri ise dört yıllık Bachelor Eğitimini tamamlayan ortaöğretim mezunu.
Sonra heriki dönem iki yılda yapılır. İlk iki yıl sonunda mezun olan kişi rehberlik döneminde öğretmeyi hak kazandıran Associate diplomasını almak için seçilir. Hatırlanmalıdır ki KONKUR sınavını geçen lise diplomalı öğrenci bu enstitülerdeki ortaöğretim sonrası çalışmalara devam etmeye hak kazanır.
Diğer Lise Sonrası Programlar:
İslami devrimin zaferinden beri birdizi özellikler sunan yeni üniversite ve kolejler kurumuştur. Seksenlerden beri master ve doktora kursları bir çok farklı bilim dallarında açıldı. Bu enstitülerden otuzu üniversiteler ondördü üniversite kompleksi ve kolejler ve otuz altısı daha yüksek eğitim merkezleri ve devlet kurumlarıdır.
Şuan da İran üniversitelerinde olan ana dallar; Doğal ve temel bilimler, insanlık(beşeri) tıbbi ve sağlık bilimleri, sanat, edebiyat, mühendislik ve tarım bilimleridir.
Yüzde 25.5 yani en yüksek sayıdaki öğrenci mühendislik branşındadır. 24,2 ile tıbbi ve sağlık bilimleri bunu takip etmektedir. 13.4 pedagojik ve öğretmen eğitimi 8.2 edebiyat ve beşeri bilim öğrencilerin oluşturmaktadır.
Özel Eğitim:
Ülkede beşbinden fazla görme özürlü öğrenci eğitim görüyor. Bu sayının yarısı özel eğitim merkezlerinde eğitim görüyor diğer yarısı normal eğitim kurumlarında eğitim görüyor bu sayının yarsı erke yarısı kız öğrencidir.
Ekbilgiler:
Kız öğrenciler: bir dönem kız öğrenciler baştan aşağıya siyah giyiniyorlardı ancak bunun deprosyana neden olduğu araştırması yapıldıktan sonra artık öğrenciler rengarenk giyinebiliyorlar. Ülkede kız öğrenciler için uzaktan eğitim programlarının açılmasında büyük bir hızlanma söz konusu.Yüksek öğrenimde bu sayı tam tersine dönerek yüz erkek öğrenciye karşılık yüzonaltı kız öğrenci geliyor.
Yüksek öğrenim görmek isteyen öğrenciler bir yıllk hazırlık döneminin ardından ülke genelinde yaklaşık birbuçuk milyonun katıldığı sınavda gerekli başarıyı göstermek zorunda.
Eğitim ve öğretim ile ilgili üç ayrı bakanlğın olduğu İranda ilk ve ortaöğretim de özel okul oranı yüzde yedi iken üniversitelerin üçte biri özel sektöre aittir. Yüksek öğrenime özel sektörün fazlalığı ve açıköğretim sisteminin yaygınlığı üniversite adaylarının büyük bir bölümüne üniversite kapılarını açıyor.
Çeşitli sebeplerle İran da ikamet eden yabancıların devam ettiği okulların yanı sıra azda olsa yabancılara ait okullar bulunuyor. Eğitim ve Öğretim Bakanlığı na bağlı yurtdışındaki İranlıların eğitim ve öğretiminden sorumlu birimin verilerine göre sekseniki ülkede yüz yirmi okulda onsekiz bin İranlı öğrenci eğitim görüyor. Yurtdışındaki İran Okullarında bin yediyüz öğretmen görev yapıyor. Nüfus özellikleri Türkiyeye benzeyen İranda okul ve bazı alt yapı eksiklikleri nedeniyle ikili sistem söz konusudur.
