Kahramanmaraş Merkezli Depremlerin Kadınlar, Çocuklar ve Eğitim Üzerindeki Etkileri
I. GİRİŞ
6 Şubat 2023 tarihinde saat 04.17’de merkez üssü Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesi olan 7.7 büyüklüğünde bir deprem meydana gelmiş, aynı gün saat 13.24’te Elbistan merkezli 7.6 büyüklüğünde ikinci bir deprem daha yaşanmıştır. Bu depremler, Türkiye tarihindeki en yıkıcı afetlerden biri olarak kayıtlara geçmiştir.
• Etkilenen İller: Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Osmaniye, Adana, Kilis ve Elazığ.
• Can Kaybı: Resmi rakamlara göre 50.000’in üzerinde.
• Yıkılan / Ağır Hasarlı Yapılar: Yüzbinlerce konut ve kamu binası.
• Yerinden Olan İnsan Sayısı: 3 milyondan fazla kişi başka illere göç etmek zorunda kaldı.
II. KADINLAR VE ÇOCUKLAR ÜZERİNDEKİ ETKİLER
1. Kaybolan Çocuklar ve Kadınlar
• Afet sonrasında, bazı çocuklar refakatsiz kaldı veya ailelerinden ayrıldı.
• Kayıt sistemleri yetersiz olduğundan bazı çocukların izine ulaşılamadı.
• İnsan kaçakçılığı, evlat edinme adı altında yasa dışı işlemler ve çocuk istismarı riskleri gündeme geldi.
• Kadınlar arasında da kayıp ve kaçırılma vakaları rapor edilmiştir.
2. Güvenlik Sorunları
• Toplu çadır ve konteyner alanlarında kadınlar ve çocuklar için yeterli güvenlik önlemleri alınamadı.
• Kadınlar cinsel taciz, şiddet ve istismara karşı savunmasız kaldı.
• Güvenli alanların (kadın dostu alanlar, kadın destek birimleri) kurulması yetersizdi.
3. Sağlık ve Hijyen Sorunları
• Kadınların regl ürünlerine, bebeklerin mamaya ve çocuk bezi gibi temel hijyen malzemelerine ulaşması sınırlıydı.
• Hamile kadınların doğum öncesi ve sonrası sağlık hizmetleri büyük oranda aksadı.
• Çocuklarda travmaya bağlı psikolojik sorunlar arttı.
III. EĞİTİM ÜZERİNDEKİ ETKİLER
1. Okulların Yıkılması ve Kapanması
• Binlerce okul yıkıldı veya ağır hasar aldı.
• Deprem bölgesinde yüz yüze eğitime aylarca ara verildi.
• Birçok çocuk başka illere göç etmek zorunda kaldığı için eğitim sürekliliği bozuldu.
2. Psikolojik Travma ve Öğrenme Kaybı
• Travma sonrası dikkat dağınıklığı, iletişim sorunları ve içe kapanıklık çocuklarda yaygınlaştı.
• Eğitimde büyük bir öğrenme kaybı ve motivasyon düşüklüğü yaşandı.
• Özellikle kız çocuklarında eğitimden tamamen kopma riski yükseldi.
3. Kadınların Eğitimi
• Halk eğitim merkezleri, meslek edindirme kursları askıya alındı.
• Kadınların çoğu ev içi bakım ve destek rollerine zorlandığı için kendi gelişim süreçlerini ertelemek zorunda kaldı.
IV. YAPILAN ÇALIŞMALAR ve EKSİKLİKLER
1. Devlet ve STK’ların Müdahaleleri
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı refakatsiz çocukların kaydını tuttu.
• KIZILAY, AFAD, UNICEF gibi kurumlar çocuk dostu alanlar kurdu.
• Kadın ve çocuklara yönelik psikososyal destek çalışmaları yapıldı.
2. Eksiklikler
• Yardımların dağıtımı ilk günlerde çok düzensizdi.
• Kırsal bölgelerde kadın ve çocuklara ulaşım daha zordu.
• Eğitimde dijital eşitsizlik, bazı çocukların uzaktan eğitime bile erişememesine yol açtı.
V. ÖNERİLER VE ÇÖZÜM YOLLARI
1. Kayıp Çocuklar İçin Ulusal Takip Sistemi Kurulmalı.
2. Kadın ve Çocuklar İçin Kalıcı Güvenli Alanlar Oluşturulmalı.
3. Deprem Sonrası Eğitim Süreçleri Yeniden Yapılandırılmalı.
• Mobil okullar
• Psikolojik destekli sınıflar
• Kız çocuklarının eğitime dönüşü için özel teşvikler
4. Kadınlara Yönelik Mesleki Eğitim ve Psikososyal Destek Programları Yaygınlaştırılmalı.
5. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Temelli Afet Planlaması Zorunlu Hale Getirilmeli.
6 ŞUBAT DEPREMİNİNKADIN VE ÇOCUKLAR ÜZERİNDE Kİ ETKİLERİ
6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli depremlerden sonra kaybolan çocuklar, kadınların sosyal hakları ve eğitim konularında çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Ancak bu süreçte bazı tartışmalar ve eksiklikler de ortaya çıkmıştır:
Kayıp Çocuklar
Deprem sonrası resmi verilere göre 1912 çocuktan hiçbirinin kayıp olmadığı belirtilse de, sivil toplum kuruluşlarından Deprem Mağdurları ve Kayıp Yakınlarıyla Dayanışma Derneği (DEMAK), deprem bölgelerinden 142 kayıp çocuk başvurusu alındığını rapor etti. Bu konuda bazı aileler, çocuklarının bulunamadığını veya durumlarının açıklığa kavuşmadığını dile getirdi. Resmi kurumlar ve STK’lar arasında koordinasyon eksikliği olduğu görülüyor. Ayrıca, kayıp çocuklarla ilgili detaylı bir raporun kamuoyuyla paylaşılmadığı eleştirileri yapıldı.
Kadınların Sosyal Hakları ve Eğitim
Depremden etkilenen kadınlar için birçok sivil toplum örgütü destek sağlamaktadır. Mor Yerleşke adı verilen güvenli alanlar, kadınların psikososyal destek almasını, hijyen ihtiyaçlarının karşılanmasını ve korunmalarını sağlamak amacıyla oluşturuldu. Bu merkezler aynı zamanda çocuklar için eğitim ve rehabilitasyon imkânları sunuyor.
Kadınlar için öncelikli ihtiyaçlar arasında barınma, gıda güvenliği, hijyen ve eğitim öne çıkmaktadır. Ancak, kadınların afet sonrası karar alma mekanizmalarına katılımının sınırlı olduğu ve toplumsal cinsiyet eşitliği perspektifinin afet müdahale süreçlerine yeterince entegre edilmediği belirtiliyor.
Çocukların Eğitimi
Depremden etkilenen çocuklar için eğitimin devamlılığı büyük bir zorluk olmuştur. Çadır kentlerde ve güvenli alanlarda kurulan eğitim merkezleri, çocukların travmalarını atlatmasına ve eğitimlerini sürdürebilmesine yardımcı olmayı hedefliyor. Ancak bu çalışmaların uzun vadeli ve sürdürülebilir olması gerektiği vurgulanmaktadır.
Genel olarak, kadınlar ve çocuklar için daha etkili sosyal haklar, eğitim ve koruma mekanizmalarının geliştirilmesi gerektiği görülmektedir. Özellikle kayıp çocuklarla ilgili kapsamlı ve şeffaf bir çalışma yapılması, bu ailelerin endişelerini gidermek açısından kritik bir önem taşımaktadır.
Zübeyde YILDIRIM - Araştırmacı Eğitimci
